De beloofde terugkeer!

3 jaar geleden, toen we afscheid namen van Sengerema na ons coschap, zeiden we al dat we ooit weer terug wilden gaan. Iris voegde de daad wel erg snel bij het woord en was al binnen twee weken weer terug. Voor mij heeft het iets langer geduurd, maar nu we allebei “in-between-jobs” zijn, ontstond er zomaar een vrije periode van meer dan een maand. En terwijl we daarin natuurlijk 1001 andere dingen hadden kunnen doen, was er voor ons maar één optie: terug naar Sengerema.

Afgelopen dinsdag was het dan eindelijk zo ver en stapten we in het vliegtuig richting Tanzania. Drie jaar nadat we ons coschap hier liepen, gingen we nu eindelijk weer terug. Als echte dokters dit keer, geen studenten meer. Sinds ik dokter ben heb ik gewerkt op de Intensive care, de Spoed Eisende Hulp en het afgelopen jaar op de (vaat)chirurgie, waar ik heel veel heb geleerd en een bak aan ervaring heb opgedaan in het zorgen voor mijn patiënten. En toch voelt het hier ineens weer wat onzeker, want dit is toch wel andere koek; met ernstig zieke patiënten, dingen die we in Nederland zelden zien, weinig diagnostiek en middelen en toch ook wel zonder de zekerheid van de ervaren specialist naast je. Van te voren was ik daarom toch wel wat zenuwachtig hoe het zou zijn om hier terug te komen.. Zou het erg veranderd zijn in de afgelopen jaren? Zou ik het beeld in mijn hoofd toch veranderd hebben? Zouden we wel op onze plek zijn hier? Tot we woensdagmiddag het ziekenhuis terrein opkwamen en dit meteen van me afviel, het voelde meteen weer heel vertrouwd. Thuiskomen, maar dan met de thermostaat standaard iets hoger.

De reis was soepel verlopen, maar ondanks dat waren we toch zeker 36u onderweg geweest en daardoor aardig gesloopt. We mochten dan wel met zijn tweeën gebruik maken van 3 vliegtuigstoelen, dat wil niet direct zeggen dat je daardoor echt veel comfortabeler reist. Iris met een gemene griep onder de leden al snuffend en snuitend, ik met spierpijn op onmogelijke plekken door een eerste wintersport avontuur in het weekend ervoor en stewardessen die om 2u in de nacht (als je eindelijk net slaapt!) luidruchtig het eten uitdelen, zorgen voor minder uurtjes slaap dan eigenlijk gewenst. We werden direct afgezet bij het mooie, pas recent afgemaakte guesthouse waar we de komende periode mogen logeren. Erg luxe in vergelijking met wat we hier gewend waren! Daarna hielden we het maar even bij proberen internet te verkrijgen op onze telefoons (en dat gaat niet zomaar even - daar zijn kopieën van paspoorten, visums en foto sessies voor nodig), wat herkenbaar lokaals eten (chipsi mayai!) en bijpraten met zuster Marie Jose, onder het genot van thee met de speciaal voor haar meegebrachte stroopwafels. Na een ernstig noodzakelijke was sessie met warm water uit een emmer en veel sop met een washandje (misschien nog wel schoner dan na een reguliere douche?), braken we zo ongeveer af bij onze enkels en doken we dus snel ons bed in. Het ziekenhuis was voor de volgende dag.

Gelukkig waren wij niet de enigen die enthousiast zijn over onze terugkeer, ook in het ziekenhuis werd enthousiast gereageerd. We werden hartelijk onthaald en hoorden al snel dat we genoeg te doen zouden krijgen. Voor het NICU project is er namelijk behoefte aan het opzetten van een follow up poli, waarvoor al wel het een en ander in gang is gezet, maar de daadwerkelijke invulling nog moet volgen. Terwijl wij hier zijn kan Iris dit verder vorm geven. Daarnaast is de (Tanzaniaanse) arts die de meeste ervaring heeft en daarmee verantwoordelijk is voor de NICU, momenteel op vakantie en komt een van de zusters net terug van een ernstig ziekbed, waardoor ze nog niet volledig inzetbaar is. Iris komt dus als geroepen om toe te zien dat de minder ervaren artsen en zusters die het over nemen, netjes dagelijks visite lopen en daarbij van haar uitleg en tips krijgen over de zorg voor deze kwetsbare kleintjes. Want hoewel we zien dat er prachtige ontwikkelingen zijn geweest in de afgelopen jaren, zien we ook dat er nog dagelijks foute inschattingen worden gemaakt en de mogelijkheden nog niet optimaal worden benut. Gelukkig laat de huidige groep zien te willen leren, dus biedt de aanwezigheid van Iris de kans om het ervaren team verder uit te breiden en daarmee de kansen die de NICU biedt te vergroten.

En voor mij? Voor mij is er hier ook meer dan genoeg te doen, zonder twijfel. Werk is er altijd genoeg in dit ziekenhuis, waar momenteel op sommige afdelingen soms wel 2 patiënten per bed liggen. In de afgelopen drie jaar is er (gelukkig) wel veel veranderd, waar ik erg blij om ben. Er zijn veel meer artsen in dienst en er wordt vrijwel iedere dag op elke afdeling adequaat visite gelopen. Door de komst van de artsenopleiding in het ziekenhuis loopt er ook een hele horde aan Tanzaniaanse coassistenten rond, die uitgebreid tijd besteden aan patiënten en hen onderzoeken, waarna ze dit bespreken met hun supervisor, een Tanzaniaanse specialist. De kwaliteit van de zorg stijgt hierdoor aanzienlijk, met name voor de betreffende patiënten, maar door de enorme kwantiteit aan patiënten telt dit niet voor iedereen. De huidige groep coassistenten filtert er, samen met tropenarts Rian, nog een heleboel ellende uit. Ernstige breuken, diepe bot ontstekingen en voortschrijdende (huid) infecties worden helaas nog vaak over het hoofd gezien. Met name de wondzorg is voor Tanzaniaanse artsen een blinde vlek, iets waarvoor ze niet opgeleid worden en mede daardoor ook weinig aandacht voor hebben. Rian pakt dit daarom zoveel mogeijk op en behandelt de ernstige wonden daarom zelf, iets waar ik zeker een bijdrage aan wil leveren de komende weken. In Nederland vind ik de wondzorg erg interessant en leuk om te doen, hier is het bittere noodzaak maar vooral ook extra complex, een uitdaging!

Daarnaast wil ik ook een wat meer constructieve bijdrage leveren in mijn tijd hier, wat ik in overleg met Rian ga doen door onderwijs te geven aan de lokale artsen, clinical officers (tussenstap tussen verpleegkundige en arts) en verpleging. Vorig jaar is er vanuit de Stichting Vrienden van Sengerema Hospital een start gemaakt om de spoed eisende hulp hier te verbeteren door het personeel te trainen in de opvang van zieke patiënten en patiënten die een ongeluk hebben gehad. Door dit volgens een vaste systematiek te doen, kun je niets missen en werk je zo efficiënt mogelijk. “Treat first what kills first” lijkt namelijk heel logisch, maar zeker bij wat gecompliceerdere patiënten of ernstige ongevallen kun je al snel details missen, die (soms pas na enige tijd) alsnog dodelijk zijn. In Nederland krijg je wanneer je gaat werken op de Spoed Eisende Hulp deze methode heel uitgebreid aangeleerd, hier is de systematiek vaak ver te zoeken. Als de patiënt klaagt over buikpijn na een ongeluk, wordt alleen op die plaats onderzocht. Dat er bijvoorbeeld mogelijk ook nog meerdere ribben gebroken zijn, wat op dat moment wordt overschaduwd door de pijn in de buik, wordt dan gemist. Hierdoor kan een patiënt, soms pas in een veel later stadium, alsnog in de problemen komen of zelfs komen te overlijden. Deze methode vraagt dus om een andere benadering volgens een vast patroon, wat tijd nodig heeft om aan te leren en vooral ook om in te slijten. Dat geldt in onze westerse wereld, maar vooral ook hier in Afrika. Dus gaan we verder met het trainen van het personeel, in de hoop iedereen te bereiken en eventueel zelfs een herhaling aan te kunnen bieden.

Afgelopen vrijdag hield ik samen met Rian en Isaiah, een van de anesthesie assistenten die zich in de komende tijd meer gaat richten op de SEH, een eerste trainingsdag. We starten de dag iets verlaat, omdat een van de zusters eerst nog even naar de afdeling was gegaan in plaats van direct naar de trainingsruimte. “African time” grapte een van de aanwezige artsen, die zelf stipt op tijd was gekomen. Eerst legde Rian uit waarom deze training er is en waar we ons mee bezig zouden gaan houden. De materie was nieuw voor iedereen, dus we begonnen met de basis door het presenteren van de eerste twee stappen van de methode (de A en B), waarna we dit in direct in een scenario oefenden op de pop. Diegene die moesten oefenen stonden aanvankelijk wat onwennig te kijken, wat weer tot hilariteit bij de rest zorgde. Toen duidelijk werd wat precies de bedoeling was, werd er echter steeds serieuzer geoefend en werden er vragen gesteld over het hoe en waarom erachter. Leuk! Toen de mobieltjes steeds vaker te voorschijn kwamen en de ogen wat begonnen te zakken, was het tijd voor chai. Daarna gingen we verder volgens de methode met de C, D en E, steeds gevolgd door een scenario om direct in de praktijk te brengen wat er net besproken was. Waar Rian en ik steeds de presentatie gaven om de theorie uit te leggen, was Isaiah vooral goed in de vertaalslag naar de praktijk. Door zijn ervarenheid in dit ziekenhuis en accurate kennis van acute zorg door zijn werk op de anesthesie, kon hij in rap Swahili aanvullingen geven op ons verhaal en uitleg geven hoe dit in de praktijk toe te passen. Fantastisch leuk om te zien met hoeveel passie hij dit doet! Na de lunch oefenden we nog een aantal scenario’s, bijvoorbeeld de zorg voor een 20-jarige man die uit een mango boom is gevallen en moeite heeft met ademhalen en een zwangere vrouw met vaginaal bloedverlies. Iedere keer was een van de cursisten aan de beurt om te oefenen, waarbij we enorm verrast werden met hoeveel inzet dit gedaan werd en met name hoe adequaat het systeem al opgepakt werd. Reuze trots waren ze alle 5 op het certificaat dat ze uitgereikt kregen door Rian aan het eind van de middag. Voldaan zaten we die avond te eten, uitgenodigd door de coassistenten die lekker voor ons hadden gekookt, toen we pas echt het mooiste moment van de dag beleefden. Rian kreeg namelijk een sms’je van een van de aanwezige clinical officers die middag. Hij stuurde een bedankje voor de training, dat hij er van genoten had en dat hij zijn best zou doen het toe te gaan passen. Kijk, daar doen we het voor!